10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 127-129 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Cevapları – Sayfa 127 (MEB Yayınları)

5. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları | Ahlak Felsefesi

Bu sayfadaki sorular, ahlaki karar verme sürecinde insan hayatı, vicdan, sorumluluk ve toplumsal fayda arasındaki ilişkiyi sorgulamaktadır.
Cevaplar Kant ve Sokrates’in ahlak anlayışları temel alınarak gerekçeli biçimde oluşturulur.

1–3. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Metin: Bir şehirde büyük bir sel felaketi yaşanmaktadır. Kurtarma ekipleri, sel sırasında sınırlı kaynaklarla karşı karşıya kalmıştır ve herkesi aynı anda kurtaramayacaklarını fark ederler. Ekip lideri, daha fazla insanın hayatını kurtarmak için belirli bölgelere öncelik vermek zorunda kalır.

Soru 1: Kurtarma ekibi lideri, karar verirken hangi ahlaki ilkeleri dikkate almalıdır?

Cevap: Kurtarma ekibi lideri karar verirken insan hayatına saygı, adalet, eşitlik, sorumluluk ve toplumsal fayda ilkelerini dikkate almalıdır. Amaç, kişisel tercihlerden uzak durarak en fazla insanın yaşamını koruyacak kararları almaktır. Bu nedenle liderin kararları, vicdani ve ahlaki temellere dayanmalıdır.

Soru 2: Kurtarma ekibi liderinin, bazı insanları kurtarmak için diğerlerini bekletme kararı I. Kant’ın bakış açısına göre ahlaki bir eylem midir? Açıklayınız.

Cevap: I. Kant’a göre bir eylemin ahlaki olabilmesi, görev bilinciyle ve evrensel ahlak yasasına uygun olarak yapılmasına bağlıdır. Eğer kurtarma ekibi lideri kararını insanları yalnızca bir araç olarak görmeden, her bireyi amaç olarak kabul ederek ve görev duygusuyla alıyorsa bu eylem ahlaki sayılabilir. Ancak karar yalnızca sonuç ve fayda esas alınarak veriliyorsa, Kant’a göre bu tutum ahlaki değildir.

Soru 3: Bu olayda insanın topluma karşı sorumluluğu ile kendi vicdanı arasında nasıl bir denge kurulabilir? Gerekçelendirerek açıklayınız.

Cevap: İnsan, topluma karşı sorumluluklarını yerine getirirken vicdanını da göz ardı etmemelidir. Toplumsal faydayı gözeten kararlar, vicdanın rehberliğiyle alındığında ahlaki denge sağlanır. Bu denge, insanın hem toplum yararına hareket etmesini hem de insani duyarlılığını korumasını mümkün kılar.

4–7. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Metin: Zeynep, çok sevdiği bir arkadaşının büyük bir sır sakladığını öğrenir. Bu sır, başka bir arkadaşının güvenliğini riske atarak onu ciddi şekilde etkileyebilecek niteliktedir. Zeynep, bu sırrı açıklayıp açıklamama konusunda kararsızdır.

Soru 4: Zeynep’in sırrı saklaması durumunda hangi ahlaki değerler ön plana çıkar?

Cevap: Zeynep’in sırrı saklaması durumunda sadakat, güven, dostluk ve vefa gibi ahlaki değerler ön plana çıkar. Bu davranış, arkadaşına bağlı kalmayı ve verilen sözü korumayı ifade eder.

Soru 5: Zeynep’in durumu, Sokrates’in ahlaki yaklaşımı açısından nasıl değerlendirilebilir? Açıklayınız.

Cevap: Sokrates’e göre ahlaki davranış, bilgiye ve akla dayanır. İnsan doğruyu bilirse yanlış olanı yapmaz. Bu nedenle Zeynep, aklını kullanarak gerçek iyinin ne olduğunu araştırmalıdır. Eğer sır, başka birine zarar verecekse Sokrates’in yaklaşımına göre iyiyi seçmek, zararı önleyecek davranışı tercih etmeyi gerektirir.

Soru 6: Zeynep’in vereceği karar, arkadaşlık ilişkileri ve toplumsal sorumluluklar arasındaki ahlaki dengeyi kurma açısından ne tür bir mesaj vermektedir?

Cevap: Zeynep’in kararı, bireysel dostluk ile toplumsal sorumluluk arasında denge kurulması gerektiğini göstermektedir. Gerçek ahlak, yalnızca arkadaşına sadık kalmak değil, aynı zamanda başkalarının güvenliğini ve iyiliğini korumayı da içerir.

Soru 7: Sır saklamak, ahlaki açıdan her zaman doğru bir tutum mudur? Gerekçelendirerek açıklayınız.

Cevap: Sır saklamak ahlaki açıdan her zaman doğru değildir. Eğer saklanan sır bir başkasına zarar verecek ya da onun güvenliğini tehdit edecekse, sırrı açıklamak daha ahlaki bir davranış olur. Çünkü ahlak, yalnızca sadakat değil, aynı zamanda insan hayatını koruma sorumluluğunu da kapsar.

10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Cevapları – Sayfa 128 (MEB Yayınları)

Sorular; insanın özgür olup olmadığı, davranışlardan sorumluluk taşıyıp taşımadığı ve bunun hangi felsefi yaklaşımlarla açıklandığını sorgulamaktadır.
Cevaplar; determinizm, indeterminizm, otodeterminizm ve Jean Paul Sartre’ın özgürlük anlayışı temel alınarak hazırlanır.

8–11. soruları aşağıdaki metinden yararlanarak cevaplayınız.

Metinler:

• “Bazı alışkanlıklarımızı ailemizden veya arkadaşlarımızdan ediniriz. Edindiğimiz bu alışkanlıkları değiştirmek kolay değildir.”
• “Yaptığımız şeyleri, olduğumuz kişi olduğumuz için yaparız. Karakterimizi değiştiremeyiz.”
• “Ne yapacağımızı ve nasıl bir insan olacağımızı seçmekte özgürüz.”

Soru 8: Filozofların özgürlük ve sorumluluk ilişkisine dair görüşleri, hangi felsefi yaklaşımlara dayanır? Açıklayınız.

Cevap: Filozofların özgürlük ve sorumluluk ilişkisine dair görüşleri determinizm, indeterminizm ve otodeterminizm gibi felsefi yaklaşımlara dayanır. Determinizm, insan davranışlarının neden–sonuç ilişkisiyle belirlendiğini savunurken; indeterminizm insanın tamamen özgür olduğunu ileri sürer. Otodeterminizm ise insanın çevresel etkiler altında olmasına rağmen aklı ve iradesiyle kendini belirleyebildiğini savunur. Bu yaklaşımlar, insanın ne ölçüde özgür olduğu ve davranışlarından ne kadar sorumlu tutulabileceğini açıklamaya çalışır.

Soru 9: Bir kişinin zor bir durumda yaptığı yanlış davranış; determinizm, indeterminizm ve otodeterminizm tarafından nasıl yorumlanır?

• Determinizme göre: Kişinin davranışı geçmiş yaşantıları, çevresi ve koşullar tarafından belirlendiği için kişi özgür değildir ve yaptığı yanlış davranıştan tam olarak sorumlu tutulamaz.
• İndeterminizme göre: İnsan tamamen özgürdür. Bu nedenle zor durumda yapılan yanlış davranış, bireyin kendi özgür seçiminin sonucudur ve sorumluluk tamamen kişiye aittir.
• Otodeterminizme göre: İnsan hem dış koşullardan etkilenir hem de aklıyla doğruyu seçebilir. Bu nedenle kişi kısmen özgürdür ve yaptığı yanlış davranıştan sorumludur.

Soru 10: Size göre davranışlarınızda özgür olabilir misiniz? Gerekçelendirerek açıklayınız.

Cevap: Evet, davranışlarımda özgür olabileceğimi düşünüyorum. Çünkü kararlarımı kendi aklım, vicdanım ve değerlerim doğrultusunda alıyorum. Ancak bu özgürlük sınırsız değildir; başkalarının haklarına zarar vermemek ve toplumsal kurallara uymakla sınırlandırılmıştır. Bu nedenle özgürlük, sorumlulukla birlikte anlam kazanır.

Soru 11: Victor Hugo’nun Sefiller eserinde anlatılan Jean Valjean örneğini, yukarıda görüşleri verilen filozoflardan hangisinin görüşü açıklar? Açıklayınız.

Cevap: Bu durum Jean Paul Sartre’ın görüşüyle açıklanır. Sartre’a göre insan, özünü kendi seçimleriyle oluşturur. Jean Valjean, Piskopos’un merhametli davranışı sonrasında özgür iradesiyle iyi olmayı seçmiş ve hayatının yönünü değiştirmiştir. Bu örnek, insanın geçmiş koşullarına rağmen özgür seçimleriyle kendini yeniden var edebileceğini göstermektedir.

10. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Cevapları – Sayfa 129 (MEB Yayınları)

Sorular; çevre kirliliği ile işçi refahı arasındaki çatışmayı evrensel ahlak ilkeleri ve filozofların yaklaşımlarıyla değerlendirmeyi amaçlar.
Doğru yaklaşım, kısa vadeli faydayı değil, uzun vadeli toplumsal ve çevresel iyiliği esas almaktır.

12–15. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Metin: Bir şirket, çevreye duyarlı olduğunu iddia eden bir kampanya yürütmektedir. Ancak bir süre sonra şirketin üretim tesislerindeki atıkları yakında bulunan bir nehre bıraktığı ve ciddi çevre kirliliğine yol açtığı ortaya çıkar. Şirket, maliyeti düşürmek için bu yöntemi seçtiğini ve aynı zamanda kârı artırarak işçilere daha iyi maaşlar ödediğini belirtmektedir. Şirket yönetimi, “Eğer bunu yapmasaydık işçilerimizin maaşlarını yükseltemezdik ve onların yaşam kalitesini iyileştiremezdik.” diyerek kararını savunmaktadır. Buna karşın şirketin bazı çalışanları, şirketin kârını artırmak için çevreyi kirletmesinin ahlaki olarak kabul edilemez olduğunu ve uzun vadede topluma zarar verdiğini savunmaktadır.

Soru 12: Çevrenin kirletilmesi ile işçilerin refahı arasında bir seçim yapılırken hangi evrensel ilkenin uygulanması gerektiğine nasıl karar verilmelidir?

Cevap: Bu durumda karar verirken adalet, zarar vermeme, insan hayatına ve doğaya saygı gibi evrensel ahlak ilkeleri esas alınmalıdır. Bir eylem bazı kişilere kısa vadeli fayda sağlasa bile çevreye ve topluma zarar veriyorsa ahlaki değildir. Doğru olan, hem çevreyi koruyan hem de insanların refahını gözeten sürdürülebilir ve dengeli bir çözüm üretmektir.

Soru 13: Şirketin, kârını artırmak ve işçilere daha iyi bir yaşam sağlamak için çevreyi kirletmesi ahlaki midir? Bu durumu evrensel ahlak yasasını kabul eden ve kabul etmeyen filozofların yaklaşımlarından birinin görüşlerine atıfta bulunarak değerlendiriniz.

Cevap: Şirketin çevreyi kirletmesi ahlaki değildir. Immanuel Kant’ın evrensel ahlak yasasına göre bir davranış, herkes için geçerli olabilecek bir ilkeye dayanmalıdır. Çevreyi kirletmek evrenselleştirilemeyeceği için ahlaka aykırıdır. Ayrıca Kant’a göre insanlar ve doğa bir amaç için araç olarak kullanılamaz. Bu nedenle şirketin kararı ahlaki değildir.

Soru 14: Bu metne göre aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

Cevap: B) T. Hobbes’ın ahlak anlayışına göre yönetimin çevreyi kirletme kararı insan doğasının bir sonucudur.

Soru 15: Bu metne göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

Cevap: E) İşçi refahını gözettiği için karar I. Kant’ın ahlak anlayışıyla uyumludur.