10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı 9. Ünite Ölçme Değerlendirme Çalışmaları Cevapları Beşgen Yayıncılık

9. Ünite Ölçme Değerlendirme Çalışmaları – Sayfa 323

A. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri “gezi yazısı, Seyahat Jurnali, Yolcu Defteri, seyahatname, sefaretname, Canım Anadolu” ifadelerinden uygun olanıyla tamamlayınız.

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri “gezi yazısı, Seyahat Jurnali, Yolcu Defteri, seyahatname, sefaretnâme, Canım Anadolu” ifadelerinden uygun olanıyla tamamlayınız.

1- Direktör Ali Bey’in yazdığı Seyahat Jurnali adlı eser, Tanzimat Dönemi’ne aittir.
✅ Cevap: Seyahat Jurnali

2- Seyahatname, Batılı anlamda gezi yazısının divan edebiyatındaki karşılığıdır.
✅ Cevap: Seyahatname

3- Batı edebiyatına özgü edebi bir tür olan gezi yazısı, gezilen yerlerle ilgili gözlem, deneyim ve yorumları içerir.
✅ Cevap: gezi yazısı

4- Osmanlı Dönemi’nde devlet görevlilerinin yurt dışındaki gözlemlerini içeren eserlere sefaretnâme denir.
✅ Cevap: sefaretnâme

5- Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun Canım Anadolu adlı eseri, Cumhuriyet Dönemi’nde yazılmış gezi yazısı türünde bir eserdir.
✅ Cevap: Canım Anadolu

B. Aşağıda numara ve harflerle verilenleri doğru biçimde eşleştiriniz. Harfleri numaraların karşısındaki kutucukların içine yazınız.

C. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız:

1- D ✔️ Tarih-i Seyyah, Evliya Çelebi için kullanılan bir unvandır.

2- D ✔️ Gezi yazısında efsanelerden, anılardan, atasözlerinden ve deyimlerden yararlanılabilir.

3- Y ❌ Batılı anlamda gezi yazısının ilk örnekleri Türk edebiyatında, Cumhuriyet Dönemi’nde verilmiştir.
➡️ Doğru bilgi: Batılı anlamda ilk gezi yazısı örnekleri Tanzimat Dönemi'nde verilmiştir.

9. Ünite – Sayfa 324

4. Avrupa’da Bir Cevelan, Ahmet Mithat Efendi’nin Tanzimat Dönemi’nde yazdığı bir eserdir.

Doğru ✔ Bu eser, Ahmet Mithat Efendi tarafından Tanzimat Dönemi’nde yazılmış bir seyahat/gözlem eseridir.

5. Göz Ucuyla Avrupa adlı eserde Tanzimat Dönemi’nde yaşayan bir sanatçının Batı ülkeleriyle ilgili gözlemleri yer alır.

❌ Yanlış ✔ Çünkü "Göz Ucuyla Avrupa" adlı eser, Cumhuriyet Dönemi sanatçısı Nurullah Ataç'a aittir.
✔ Tanzimat Dönemi değil, 20. yüzyılın ortalarında yazılmıştır.

Ç. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.

1. Anı ile gezi yazısı arasındaki farklar nelerdir? Maddelendirin.

• Anı, yazarın kendi yaşadığı deneyimlere dayanır.
• Gezi yazısı, yazarın gezip gördüğü yerleri tanıtır.
• Anı, geçmişteki olayları anlatırken, gezi yazısı genellikle o anki gözlemleri aktarır.
• Gezi yazısında gözlemler ve kişisel izlenimler ön plandadır.
• Anlatıcı bakış açısı anıda da olabilir, ancak gezi yazısında genellikle birinci tekil şahıs kullanılır.

2. Gezi yazısı türündeki eserlerde hangi anlatıcı ve bakış açısı kullanılır? Neden?

Birinci tekil şahıs, kahraman bakış açısı kullanılır.
Çünkü yazar gezip gördüğü yerlerdeki izlenim ve gözlemlerini kendi duygu ve düşünceleriyle aktarır. Bu da yazıya özgünlük ve samimiyet kazandırır.

3. Merak, ilgi çekicilik ve gözlem gezi yazısında nasıl yer alır? Açıklayınız.

Merak ve gözlem, gezi yazısının temel unsurlarıdır.
Yazar, gezdiği yerleri ve gözlemlerini detaylı biçimde anlatırken okuyucunun ilgisini çekecek ayrıntılar verir.
İlgi çekici detaylar (tarihi yerler, doğal güzellikler, kültürel farklılıklar) okuyucuda merak uyandırır.
Bu sayede yazı daha etkileyici hale gelir.

4. Kısa çizginin ara söz ve ara cümleleri belirtmek için kullanılmasına örnek bir cümle yazınız.

Turgay ve Mehmet -ikisi de iyi dostumdur- işlerinin hakkını veren kişilerdir.

5. Evliya Çelebi’nin Seyahatname adlı eserinin günümüz yaşamına ne tür katkıları vardır?

Evliya Çelebi’nin eseri;

• Sosyolojik ve kültürel bilgi sunar.
• Geçmişteki yerleşim yerleri, sosyal yapılar, halk yaşamı ve gelenekleri öğrenmemizi sağlar.
• Farklı kültürlerle ilgili gözlemler ve kültürel çeşitlilik hakkında fikir verir.
• Tarihî zenginlikleri tanımamıza yardımcı olur.

D. Aşağıdaki açık uçlu soruların cevaplarını ilgili alana yazınız.

1. Bu ünitede okuduğunuz hangi metin yazarı, Ege sahilleri ve Bodrum hakkında bilgi vermiştir?

✅ Azra Erhat

2. Bu ünitede hangi yazar otoraya yönelik bilgiler vermiştir?

✅ Reşat Nuri Güntekin

3. XVII. yüzyıl Bursa’sı hakkında bu ünitede bilgi veren yazar kimdir?

✅ Evliya Çelebi

4. “Haldun Taner de gezi yazısı türünde bir eser yazmıştır.” cümlesini devrik ve soru cümlesine dönüştürünüz.

✅ Gezi yazısı türünde mi eser yazmıştır Haldun Taner?

5. “Paramparça olmuş yaşamdan bir şeyler kotarmak için gezi yazısı türünde eser vermeyi seviyorum.” cümlesindeki altı çizili kelimenin bitişik yazılmasının nedenini yazınız.

✅ Pekiştirilmiş bir kelime olduğu için bitişik yazılmıştır.

E. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdakilerden hangisi Evliya Çelebi’nin Seyahatname’si için söylenemez?

Doğru cevap: D) Divan nesrinin süslü bir örneğidir.
Çünkü Seyahatname, halkın anlayabileceği bir dille yazılmıştır. Divan edebiyatı süslü anlatımına sahip değildir.

2. Aşağıdakilerden hangisi gezi yazısı için söylenemez?

Doğru cevap: D) Tartışmacı anlatım biçiminden sıklıkla yararlanılır.
Gezi yazılarında tartışmacı değil, gözlem ve betimleyici anlatım ön plandadır.

3. Aşağıdakilerden hangisi bu eserlerin ortak bir yönüdür?

Eserler:

• Âfâk-ı Irak
• Avrupa Mektupları
• Frankfurt Seyahatnamesi
• Hac Yolunda

Doğru cevap: C) Cumhuriyet Dönemi öncesine ait olmaları.
Bu eserler Cumhuriyet’ten önceki dönemlere aittir.

4. Bu eserler aşağıdaki yazarlardan hangisine aittir?

Eserler:

• Bizim Akdeniz
• Denizaşırı
• Gezierek Gördüklerim
• Tuna Kıyıları

Doğru cevap: C) Falih Rıfkı Atay

5. Noktalama İşareti Sorusu

Soru: Ahmet Mithat Efendi ( ) Direktör Ali Bey ( ) Cenap Şahabettin ( ) Ahmet İhsan Tokgöz ( ) Reşat Nuri Güntekin ( ) Falih Rıfkı Atay gezi yazısı türünde eserler vermişlerdir.
Bu cümlede verilen yazarların dâhil oldukları edebî dönemi belirtmek istersek doğru noktalama aşağıdakilerden hangisi olur?

Doğru cevap: A) ( ; ) ( , ) ( ; ) ( , )

✔ Noktalı virgül ( ; ), gruplar arasını; virgül ( , ) ise aynı gruptaki ögeleri ayırmak için kullanılmıştır.

6. Noktalama Kullanımı

Soru: Evliya Çelebi’ni ne yapmak istediğini kavramış olan bir edebiyat adamı –Ahmet Hamdi Tanpınar– Beş Şehir adlı eserinde şöyle demiştir: “Zaten ben Evliya Çelebi’yi tenkit etmek için değil, ona inanmak için okurum ve bu yüzden de daima kârlı çıkarım.”
Bu paragrafın noktalama işaretleri için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

Doğru cevap: C) “Ahmet Hamdi Tanpınar” sözü iki virgülün arasına da alınabilir.

✔ Ara söz olan kişi adı daha belirgin hale getirilebilir.

7. Yazım Bilgisi

Soru: Numaralanmış kelimelerden hangisinin yazımı doğrudur?

I. koca bir edebî eser
II. eşi benzeri olmayan
III. bilinçinsanı
IV. hayalgücünden
V. yeni anlatım yolları

Doğru cevap: D) IV

✔ IV. hayalgücünden → Doğru yazılmıştır (bitişik yazılır).
III numaralı “bilinçinsanı” yanlış yazılmıştır; doğru hali: bilinç insanı.

8. Cümle Yapısı

Soru: "Bu usulün, tarihin hangi devrine ait olduğunu pek kestiremeyeceğim ama her hâlde çok eski zamanlarda yaşadığımıza şüphe yoktur."

Bu cümle için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Doğru cevap: B) Yapısı bakımından sıralı bir cümledir.

✔ Çünkü bu bir bağlı cümledir, bağlaçla (ama) iki yargı birbirine bağlanmıştır.

Soru 9: Bu bilgi grafiğinde aşağıdaki noktalama işaretlerinden hangisine yer verilmemiştir?

A) Sayılardan sonra sıra bildirmek için kullanılan işaret
B) Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonunda kullanılan işaret
C) “Arasında, ve, ile, ila, …den …e” anlamlarını vermek için kullanılan işaret
D) Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarını belirten işaret
E) Özel adlara getirilen çekim ekini ayırmak için kullanılan işaret

✅ Doğru Cevap: B şıkkı

(B) Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonunda kullanılan işaret (yani iki nokta üst üste “:”) bilgi grafiğinde yer almamıştır.

10. Soru: Bu bilgi grafiğinde aşağıdaki cümle çeşitlerinden hangisine örnek yoktur?

A) Basit cümle
B) İsim cümlesi
C) Girişik cümle
D) Fiil cümlesi
E) Anlamca olumsuz cümle ✅

Doğru cevap: E
Grafikte olumsuz yargı bildiren bir cümle bulunmamaktadır.

11. Soru: Bu bilgi grafiğinden Evliya Çelebi’yle ilgili aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) İlk gezilerini Avrupa’ya yapmıştır. ✅
B) Devletin olanaklarından yararlanarak da gezilerini yapmıştır.
C) Evliya Çelebi, üç ayrı kıtayı gezmiştir.
D) Gezdiği yerlerdeki sosyal dokuyu da eserlerinde anlatmıştır.
E) Tarihe kaynaklık etmiştir.

Doğru cevap: A
Grafikte ilk gezilerini Avrupa’ya yaptığına dair bilgi verilmemiştir.

12. Soru: Bilgi grafiğinde yer alan bu metin, yazım ve noktalama açısından farklı yazılırsa aşağıdakilerden hangisi doğru olur?

A) Yüzyıl küçük yazılmış
B) XVII. yüzyıl büyük harfle yazılmış ✅
C) Sayı harf ile yazılmış
D) Tüm sayılar rakamla yazılmış
E) Cümle bölünmüş

Doğru cevap: B
Metinde “XVII. yüzyıl” büyük harfle doğru yazılmıştır. Noktalama ve yazım da doğru biçimdedir.

13. Soru: Bu parçada numaralanmış kelimelerden hangisinin yazımı yanlıştır?

I. Adana ovasını
II. ışık bolluğu
III. seçilmeyecek
IV. karma karışık
V. güneş

Doğru cevap: A) I ✅

Açıklama: “Adana Ovası” özel ada ait olduğu için “Ovası” büyük harfle yazılmalıydı.
Doğru yazım: Adana Ovası

E. Aşağıda verilenleri bulmacada bulunuz.

1. Babürşah’ın gezi yazısı türündeki eseri:
   Babürname

2. Kâtip Çelebi’ye ait gezi yazısı kitabı:
   Cihannüma

3. Divan edebiyatı şairlerinin şiirlerini topladıkları eser:
   Divan

4. Divan edebiyatında adı gezi yazısıyla bütünleşmiş yazarımız:
   Evliya Çelebi

5. Seyahat:
   Seyahat

6. İnceleme sonucu elde edilen değer, müşahade:
   Gözlem

7. Cenap Şahabettin’in gezi yazısı türünde bir eseri:
   Hac Yolunda

8. Bir durum veya olayın duygular yoluyla insan üzerinde bıraktığı etki:
   İzlenim

9. Batılı bir seyyah:
   Marco Polo

10. Azra Erhat’ın gezi yazısı türündeki bir eseri:
    Mavi Anadolu

11. Ahmet Mithat Efendi’nin gezi yazısı türünde bir eseri:
    Avrupa’da Bir Cevelan

12. Keçecizade İzzet Molla’nın bir eseri:
    Mihnet Keşan

13. Direktör Ali Bey’e ait gezi yazısı türünde eser:
    Seyahat Jurnali

14. Divan edebiyatında gezi yazısı:
    Seyahatname

15. Mir’âtü’l-Memâlik adlı eserin yazarı:
    Seydi Ali Reis

16. Art arda gelen cümlelerin sıralanmasıyla oluşan cümle türü:
    Sıralı

17. Âkif Paşa’nın gezi yazısı türünde bir eseri:
    Tabsıra

18. Eş görevli kelimeleri ayırmak için kullanılan noktalama işareti:
    Virgül (,)